Στο εστιατόριο του Μουσείου Μπενάκη, η Ειρήνη Γρατσία αναφέρεται στην ιστορία των κτιρίων της λεωφόρου Βασιλίσσης Σοφίας. Από το νούμερο 61, κοντά στην οδό Μονής Πετράκη, διασώζονται 22 κτίρια που χτίστηκαν από τα μέσα του 19ου αιώνα έως τη δεκαετία του 1930. Αυτά τα κτίρια είναι κομμάτι ενός “δρόμου πλουτοκρατών”, όπως τον περιέγραφε ο Ροΐδης, αλλά έχουν ήδη γκρεμιστεί 22 από αυτά, όλα επιβλητικά μέγαρα.
Η MONUMENTA, υπό τη διεύθυνση της Γρατσία, σημαντική πρωτοβουλία που ιδρύθηκε το 2006 για την προστασία της αρχιτεκτονικής και φυσικής κληρονομιάς της Ελλάδας, έχει καταγράψει μέχρι σήμερα περίπου 11.500 κτίρια στην Αθήνα από το 1830 έως το 1940. Αυτή η καταγραφή, αποτέλεσμα της εικονικής δέσμευσης εκατοντάδων Αθηναίων, περιλαμβάνει μαρτυρίες και προφορικές συνεντεύξεις κατοίκων, που αναβιώνουν τις ιστορίες του τόπου τους.
Ωστόσο, η κατάσταση είναι επισφαλής και υπερβολικά ανησυχητική. Όπως σημειώνει η Γρατσία, λιγότερο από το 20% των κτιρίων που υπήρχαν πριν τον Πόλεμο στην Αθήνα έχουν διατηρηθεί. Περίπου 80.000 κτίρια έχουν κατεδαφιστεί και μεταξύ 2020-2023 εκδόθηκαν 380 άδειες κατεδάφισης για κτίρια του Μεσοπολέμου. Τα τελευταία χρόνια, η κατάσταση έχει φτάσει σε δραματικό σημείο, με κτίρια που χτίστηκαν την περίοδο αυτή να εξαφανίζονται σχεδόν εβδομαδιαίως.
«Είμαστε εχθρικοί προς τα κτίρια», λέει η Γρατσία, αναφέροντας την έλλειψη πολιτισμού προστασίας τους. Παρά την αυστηρή προστασία της αρχαίας και βυζαντινής κληρονομιάς, η νεότερη αρχιτεκτονική δεν έχει την ίδια τύχη. Πολλές φορές οι άνθρωποι δεν θεωρούν απαραίτητο να διατηρηθούν κτίρια που δεν είναι μεγάλα ή αναγνωρίσιμα, παρ’ ότι και αυτά έχουν τη δική τους ιστορία να διηγηθούν.
Η κατάσταση επιδεινώθηκε ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια της χούντας, όταν αυξήθηκε ο συντελεστής δόμησης, με αποτέλεσμα τη δημιουργία τυποποιημένων πολυκατοικιών που αλλοίωσαν τη φυσιογνωμία των πόλεων. Ακόμη και δημόσιες παρεμβάσεις για την προστασία κτιρίων έχουν γίνει ελάχιστες, με πολλές από αυτές να αντιμετωπίζονται με σκεπτικισμό ή ακόμη και περιφρόνηση.
Η Γρατσία περιγράφει την ανάγκη να δοθούν κίνητρα στους ιδιοκτήτες ώστε να φροντίσουν τα κτίρια τους. Η έλλειψη θεσμικής υποστήριξης και οι γραφειοκρατικές διαδικασίες δυσχεραίνουν τη διατήρηση των διατηρητέων κτιρίων. «Οσο καλυτερεύει η οικονομία και γίνονται νέες επενδύσεις από πλευράς κτημάτων, η ανάγκη είναι μεγαλύτερη», λέει.
Αξιοσημείωτο είναι ότι σε κάθε κτίριο που κατεδαφίζεται, χάνεται και η Ιστορία μιας ολόκληρης ζωής. Η Γρατσία αναφέρεται σε συγκινητικές στιγμές που έχει βιώσει κατά τη διάρκεια συνεντεύξεων, όπου οι άνθρωποι συνδέονται συναισθηματικά με τα κτίρια τους και εκφράζουν τη θλίψη τους για την πιθανή απώλεια τους.
Η επιτακτική ανάγκη είναι πλέον πιο προφανής από ποτέ: να αποκτήσει ο κόσμος μία νέα αντίληψη για την αξία της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς και να αναγνωριστεί ο ρόλος της στην κοινωνία. «Σώζοντας τα κτίρια, σώζουμε τις ιστορίες που φέρουν», καταλήγει η Ειρήνη Γρατσία, επισημαίνοντας την ανάγκη συλλογικής δράσης για την προστασία της κληρονομιάς.
Πηγή: tanea.gr
